OUWE-SYL – Sytse Keizer gaat voortaan maandelijks publiceren voor de Franeker Courant. Hij onderzoekt sinds begin 2013 de ontstaansgeschiedenis van het Bildt over de periode van het jaar 100 tot 1505.
Dat was het jaar toen de zomerdijk, nu bekend als de Ouwe-Dyk werd opgehoogd. Vanaf ongeveer 800 na Christus is het land hier uit zee ontstaan, opgebild daarom noem ik dit dan ook Billand.
Voor mijn studies gebruik ik paleo-geografische kaartconstructies, kaarten die ontwikkeld zijn door Peter Vos en de Rijksuniversiteit Groningen.
Deze kaartconstructies van het landschap op een bepaald tijdmoment Ze laten meer zien door de combinatie van aardkundige en archeologische gegevens en de kennis van ’t landschap in onze tijd. De afzettingen van bijvoorbeeld, geulen, wadden en kwelderwallen worden afgeleid van geologische bodemkundige en geomorfologische kaartgegevens en waarnemingen.
Nu begin 2018 kan ik na een lang historisch avontuur met spannende zoektochten, ontdekkingen, van bijna 5 jaar een groot stuk van de blinde vlek in de geschiedenis van dit prachtig landschap inkleuren.
Omdat met ingang van 1 januari de gemeente het Bildt gefuseerd is met andere gemeenten tot de nieuwe gemeente Waadhoeke, wil ik een breder publiek kennis laten maken met mijn studie in de Franeker Courant door een serie maandelijkse publicaties.
Werkwijze
Voor de ontstaansgeschiedenis van Billand gebruik ik kaartreconstructies van Peter Vos en de Rijksuniversiteit Groningen.
Hier wordt zo’n kaartreconstructie van Peter Vos getoond: Overzicht Noord Nederland van 800 n Kr met rechtsboven het Billand van toen.
De beddingen /uitgangen van Billand hebben zich als volgt door de eeuwen heen ontwikkeld:
1. 100 n Kr Zwette-Boorne Vrouwbuurtstermolen Oude Bildtdijk
ter hoogte van de Pôle-Attewesweg (Afbeelding linksonder)
2. 800 -1100-1200 Zwette-Boorne, Beetgummolen, diagonaal over
St.-Annaparochie Zwarte Haan.
3. 1200-1287 Billand bedijkt – Doorbraak Westhoek Sitkens Rijd.
4. 1287- 1400-1450 Kanaliseren Sitkens Rijd – afdammen Sitkens Rijd
5. 1500-1542 Holle Rijd.
De peiljaren van de kaartreconstucties zijn vetgedrukt.
De 7 van de Middelsee bekende kaartreconstructies van Peter Vos en de Rijksuniversiteit Groningen laten dus de 5 beddingen, uitgangen zien van de Middelsee:
100 n Kr. RUG
100 n Kr RUG
800 n Kr RUG
800 n Kr VOS
1400 n Kr. VOS
1100 n Kr. VOS
1500 n Kr. RUG
BildtGIS
Ik heb een eigen GIS (Geografisch Informatie Systeem) ontwikkeld, wat ik het BildtGIS noem.
Hierbij heb ik de kaartreconstructies van Peter Vos en de RUG ingetekend, geprojecteerd via Google Maps, Google Earth om zo aanknopingspunten te vinden tussen vroeger en nu, door de kaarten transparant, doorschijnend op elkaar te leggen. Hieronder een aantal voorbeelden.
1. 100 n Kr Zwette-Boorne Vrouwbuurtstermolen Oude Bildtdtijk
ter hoogte van de Pôle-Attewesweg
Toen lag de wat smalle bedding van de Middelsee vlak langs Vrouwbuurtstermolen.
De uitloop daar was naar het oosten, later de vaart ten noorden van de Middelweg, tussen de kerk en de molen.
100 n Chr. Peter Vos.
100 n Chr. BildtGIS: Geul de Ried van rechtsboven,
Boorne – Stad Niks naar Franeker linksonder.
2. 800 – 1100- 1200 Zwette-Boorne, Beetgummolen, diagonaal
over St.-Annaparochie Zwarte Haan.
800 n Chr. Vos 800 n Chr BILDTGIS De bedding van de
Boorne van 800-1200 met de rivier/geul de
Ried blauw ingetekend.
Ik beschrijf de ontstaansgeschiedenis van het Bildt in chronologische volgorde. Daarom is de volgende maand het eerste deel van de Ringwalburcht ten zuidoosten van Sint Annaparochie aan de beurt in de Franeker Courant.
